Kleur

..

..

 Vooraf in de klas

Het is een manier van werken die al ontstond in het vorige schooljaar. De kinderen maken met verschillende kleuren een draaiende kluwen op het papier. Soms met meerder kleurpotloden tegelijk in de hand. Het resultaat noemen ze een ‘kunstwerk’. Af en toe kijk ik samen met de kinderen welke kleuren er allemaal te onderscheiden zijn in die wirwar van lijntjes. Ook mengen ze regelmatig gekleurde verfbollen op het papier. Eens maakte twee vriendinnen daar zelfs een soort som van; oranjegeel bolletje + rozerood bolletje + geel bolletje = gloeiend oranje bolletje. 

..

De komende 4 weken hebben we met  vier van onze kleutergroepen de beschikking over een atelier: een grote ruimte in de locatie 5 minuten lopen bij ons vandaan met 2 rekken gevuld met dozen vol materiaal en gereedschap, ladekasten, planken en schragen om tafels van te maken, 30 stapelbare krukken en 35 kussentjes om samen in een kring te kunnen zitten. Elke groep zal vier keer een dagdeel in het atelier werken. De eerste keer begeleidt kunstenaar Floor Max de kinderen. De derde of vierde keer zal ze de leerkrachten coachen terwijl deze met hun eigen groep in het atelier werken. We proberen daarbij een verbinding te maken tussen het werken in de klas en het werken in het atelier. Sinds het begin van dit schooljaar werken we in de onderbouw met de methode Kleuterplein. In onderling overleg wordt besloten om deze periode te werken met het thema ‘Kunst’ uit Kleuterplein. Vooraf hebben we een gesprek met alle leerkrachten 1/2 en de kunstenaar. Ook schuift er iemand aan van de Culturij om het hele proces te volgen en overdraagbaar te maken naar andere scholen.  ‘Kunst’ is een breed en algemeen onderwerp. We vertellen elkaar onze ervaringen met kunst. We hebben het over kunstenaars, beweging, licht en schaduw, het eerste museumbezoek en over kleur. Iemand vertelt over het spelen met gekleurde stofjes en knopen, vroeger thuis. De kleuren van COBRA-schilders en het licht en de kleur in de kerk La Sagrada Familia van Gaudi in Barcelona worden genoemd. We besluiten om het werken in het atelier toe te spitsen op het thema kleur.

.

..

Eerste atelier-dag

In de laatste dagen voor de kerstvakantie sorteren we al het materiaal op kleur. Eerst lijkt het tijdrovende en vervelende klus maar al doende worden we enthousiast. Wat prachtig; al die roze-rood-oranje bolletjes wol bij elkaar. En wist je dat er zoveel verschillende kleuren wit bestonden? We kunnen bijna niet meer stoppen met kijken, in de gang lopen we van het ene geel naar het andere. De verschillende kleuren worden gesorteerd in doorzichtige plastic bakken. Floor stalt ze aantrekkelijk uit op een van de tafels. Naast ieder kussentje in de kring ligt een gekleurd voorwerp. Als de kinderen binnen komen vergelijken ze meteen alle verschillende spulletjes met elkaar. Ook de kleur komt ter sprake. ‘Welke kleuren passen goed bij elkaar?’ vraagt Floor...

De kinderen beginnen verschillende kleuren blauw bij elkaar te zoeken. Ze vragen zich af of ze moeten sorteren op kleur of alle doorzichtige dingen bij elkaar leggen. Het flesje is blauw en doorzichtig. Je hebt donker- en licht blauw. Soms vindt de een dat iets groen is en de ander noemt het blauw. ‘Het is turkoois’ weet Sill. Het gele blokje van Josse verandert van kleur als hij het heen en weer beweegt. ‘Kijk maar, donker en licht en dan weer donker’.

..

Iedereen krijgt ieder een groot vel wit papier waarop je een kleur-compositie kunt maken.

So

..

Er wordt meteen heel geconcentreerd gewerkt door sommige kinderen. Drie meisjes maken samen drie identieke composities, daarbij wordt veel overlegd en onderhandeld. Anderen werken alleen en lijken precies te weten wat ze willen. Zoals Anissa, die zorgvuldig materiaal bij elkaar zoekt en met goudkleurige split-pennen verschillende uitgeknipte, lila lapjes aan een wit flesje bevestigt.

        …O     .. .. .. .. .. .. .. ..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

..

…

…

..

Of Johanna die een compositie maakt met allerlei verschillende kleuren blauw, daarna aangevuld met andere kleuren. Ondertussen werkt ze ook samen met het haar vriendjes Jonathan en Luuk. De bouwwerken rijgen zich aaneen en veranderen voortdurend van samenstelling.

..

..

Na afloop ruimt iedereen de eigen composities weer op. De mooiste moeten daarom natuurlijk eerst nagetekend worden. En dan moet je goed kijken naar je eigen werk. Het is een manier om te reflecteren.

..

..

In het atelier is ook een plek gemaakt om te spelen met gekleurd licht op de overheadprojector. Regelmatig experimenteert er een snel groeiend groepje kinderen met het maken van reflecties. Er wordt opgewonden bij gepraat en heen en weer gelopen. Allerlei dingen kun je over elkaar heen leggen, totdat er niets meer te zien is. En hoe werkt dat eigenlijk allemaal?

..

..

Maar niet alle kinderen gaan meteen zo geconcentreerd aan het werk. Sommigen zijn in een paar minuten klaar en weten niet meer zo goed wat ze nu kunnen doen. Anderen lopen eerst opgewonden heen en weer. Wat kun je hier wel doen en wat niet? Wat doen je vriendjes en wat kun je allemaal met dat materiaal? Het brengt een hoop onrust teweeg. Ook ik ben weer even vergeten dat sommige kinderen tijd nodig hebben om te wennen aan deze nieuwe situatie.

..

..

Eerder in de klas

In de klas maken we in de watertafel een ‘kleurenfabriek’. De kinderen dompelen verschillende kleuren crêpe-papier in water, ze mengen, gieten, roeren en kijken wat er ontstaat. ‘Wat hebben jullie ontdekt?’ vraag ik na de eerste keer. ‘Dat alle kleuren bij elkaar altijd zwart worden,’ vertelt Sill.  ‘Maar als je heel goed kijkt zie je nog wel dat het eigenlijk blauw is. Heel, heel erg donkerblauw.’

..

* Download hier: Les 1; Kleur De voorbereiding is gemaakt volgens het Interactieve Gedifferentieerde Didactische Instructie model.

..

..

Tweede atelier-dag

..

‘Wat deden we vorige keer ook al weer? vraag ik voor we naar het atelier gaan. ‘Alle kleuren onderzoeken die een beetje dicht bij elkaar passen, bijvoorbeeld groen en lichtgroen’, weten de kinderen. Als we in het atelier komen is alles rood. Lichtrood, donkerrood, doorzichtig rood, oranjerood, paarsrood, zacht rood, hard rood ………… Ook alles waar we iets mee vast kunnen maken is rood: rood touw, rood plakband, rode knijpers, rode wol, rode klei, rode lijm en rode pijpenragers. Maar hoe maak je iets daarmee stevig vast? Samen proberen we alles uit.

..

..

..

..

..

..

..

Nienke werkt met knijpers, hartjes-tape en met heel veel plakband. Ze kan het steeds beter.

..

……..

Ook Jonas werkt geconcentreerd. Zijn werk is opvallend symmetrisch. Hij gebruikt allerlei verschillend verbindingsmateriaal. Rode klei, rivierklei, rode pijpenragers, tape en plakband. Na afloop tekent hij zijn werkstuk heel precies na.

..

.

.

.

..

..

Dan komt Nanne langs. ‘Kijk eens, wij hebben een huis voor de worm gemaakt.’ De worm had ze in een bakje meegenomen naar het atelier. Op het rode vel papier zijn etensbakjes, speeltoestellen en een bedje gemaakt.

..

..

Later zie ik Anne Lotte het bakje van Nanne ver weg op de kast achter wat spullen schuiven. ‘Hebben jullie de worm niet meer nodig?’ vraag ik. ‘Jawel maar hij is morgen jarig,  we gaan z’n huis versieren en dat is een verrassing, dus hij mag het nog niet zien.’ Dat is logisch. De worm blijkt dood en verdroogd te zijn, geduldig ligt ‘ie te wachten in het bakje. Ondertussen wordt het huis versierd met allerlei rood hartjes-tape en verschillende roze-rode lintjes en middenin het huis komt een groot ingepakt cadeau. Later hebben de meiden een probleem. Ze willen dat de worm bij alle drie thuis gaat logeren en dan moet hij natuurlijk overal een bed en etensbakje hebben. Of ze nog een vel papier mogen voor nog 2 huizen. En natuurlijk mag dat.

..

Levi is snel klaar. In een bol klei steekt hij zo veel mogelijk rode pijpenragers. Ik stel voor om te kijken hoe de schaduw van zijn werk eruit ziet bij de overheadprojector. Dat blijkt nog best ingewikkeld. Op de overheadprojector zie je niets. Maar als je het werk op de grond zet is er ook geen schaduw te zien.

Dan bedenkt Levi dat hij wel een kruk kan gebruiken. Ja, zo zie je de schaduw.

Samen met Jort verbindt Levi de bol via een lang stuk rood draad met de overheadprojector. ‘Kijk dan!’ roept Jort enthousiast.  En ook hier wordt weer een tekening van gemaakt..

..

..

..

..

..

..

..

..DDDe kinderen bouwen, kijken, tekenen, spelen. En alles in rood, rood en nog eens rood.

..

..

..

In de klas

Onze winkel in de huishoek wordt een kleurenwinkel. Alle spulletjes die de kinderen willen verkopen sorteren we op kleur. De artikelen worden keurig afgerekend en in een mooi zakje verpakt. Regelmatig zie ik een kind de ‘administratie’ doen op blaadjes die ik kopieerde uit een rekenles van Kleuterplein. En Nienke oefent, als winkeljuffrouw,  de namen van de kleuren. Want ze weet het wel, alleen vergeet ze het steeds.

Ook het versje over de kunstenaar die zo veel van rood hield sluit naadloos aan bij onze rode atelierdag. Samen bedenken we heel wat woorden die rijmen op rood en het versje wordt rijk geïllustreerd met grote rode plakwerken.

De kunstenaar

De kunstenaar houdt veel van rood.

Hij maakt een kunstwerk, reuze …… (groot)

Maar oeps, het lukt niet. Hij wordt boos.

Hij stopt zijn kunstwerk in een ….. (doos)

Marian van Gog

..

Klankkleur

Tijdens de les ‘klankkleur’ uit de methode Kleuterplein spelen de kinderen op 5 klankstaven die ieder een stikker hebben met een andere kleur. Nu kunnen de kinderen eigen melodieën maken, spelen en opschrijven. Dat is dus componeren. Ik zet de klankstaven op een tafeltje op de gang. Steeds gaan 2 kinderen enthousiast aan de gang. Vaak gadegeslagen door langslopend publiek. Er ontstaan prachtige partituren.

..

..

..

..

..

..

..

Na afloop van de 2de atelierdag vraag ik de kinderen wat ze volgende keer in het atelier zouden willen doen. Dat weten ze eigenlijk meteen. Ze willen graag leren hoe ze met alle kleuren kunnen werken en hoe ze het zo stevig kunnen maken dat het niet stuk gaat.

* Download hier: Les 2 – Kleur

..

..

Derde en vierde atelier-dag

..

Voorafgaand aan de derde keer dat we in het atelier gaan werken sorteer ik samen met mijn collega materiaal in vier verschillende kleuren. We richten daarmee vier verschillende hoeken in. In iedere hoek ligt ander verbindingsmateriaal dat uitnodigt tot een andere manier van werken. De kinderen kiezen zelf waar en met wie ze gaan werken.

In de blauwe hoek hang ik een stuk kippengaas aan het plafond. Het gaas hangt op een hoogte waar de kinderen gemakkelijk bij kunnen. In de bakken leggen we veel wol in verschillende tinten blauw. Verder liggen er stroken crêpe-papier, kleine spulletjes zoals blauwe veertjes, kraaltjes, linten, koortjes en blauwe knijpers. De kinderen kunnen in het kippengaas vlechten, knopen, wikkelen en binden.

In de rode hoek ligt veel van het materiaal dat we vorige week gebruikten. Ook al het verbindingsmateriaal is rood in allerlei verschillende nuances. Verder is er natuurlijk materiaal toegevoegd, zoals rode takken, besjes en blaadjes.

..

In de gele hoek ligt naast gele stof, wol, tape en plastic ook hout en ander natuurlijk materiaal. Er ligt een timmermanskoffertje met hamers, spijkers en nijptangen. Op de plank die we op de grond leggen kunnen de kinderen timmeren.

In de groene hoek hebben we de vloer afgedekt met plastic vuilniszakken. In de klas heb ik die week met een groepje kinderen groene papiermaché gemaakt. Het nodigt uit tot veel voelen, kliederen en tactiel onderzoek. Voor sommige jonge kleuters is dit onweerstaanbaar.

..

..

.

De derde atelierdag komt kunstenaar Floor Max ons ophalen uit de klas, dit keer begeleidt ze mij bij het werken met de kinderen. In de klas kijken we hoe de wereld eruit ziet door verschillende kleuren cellofaan. In het atelier heb ik stukjes gekleurd cellofaan op een groot vel wit papier gelegd.  We nemen de in de loop van de week gevonden en verzamelde voorwerpen mee. In het atelier ordenen we de spulletjes op kleur. Een oude kapotte reflector heeft een stuk rood en oranje. Moet ‘ie bij rood of bij oranje. En hoort oranje tussen rood en geel in? En moet oranje dan dichter bij rood of bij geel? Iedereen denkt mee en er wordt veel heen en weer geschoven. 

..Yi

Yindee heeft een klein stukje donkergrijs plastic meegenomen naar het atelier. Ze legt ‘m precies in het midden van het vel neer. Maar daar is Anissa het niet mee eens. Hij hoort eigenlijk een beetje bij blauw. Sill rangschikt alles nog eens een keer heel precies. Want aan het lintje van David zit een blauwe bovenkant en een groene onderkant. Die hoort tussen blauw en groen in. En dan het stukje grijze plastic naast het blauwe touw dat juf op strand vond. Want ook aan het touw zit een beetje wittig grijs.

Langzamerhand worden de meesten ongedurig: We moeten aan het werk!

Ik vertel de kinderen dat ze op verschillende plekken de wereld in blauw, rood, geel en groen kunnen maken. Het duurt niet lang of iedereen is aan het werk en het atelier vult zich met een aangenaam geroezemoes.

…

Blauw

Voorzichtig beginnen een aantal kinderen met het knopen en ophangen van kleine dingetjes in het kippengaas. Dan komt Levi langs en gooit een bol wol dwars over het gaas naar de overkant en dan weer terug en opnieuw en opnieuw. Dat is leuk en andere kinderen sluiten zich bij hem aan. Er ontstaat een warrige kluwen in verschillende tinten blauw. Daar kun je weer andere dingetjes in hangen. Met plakband en knijpers worden er veertjes, doppen, knopen en een waterflesje in vast gemaakt. Lore geeft het werk zijn titel nadat ze samen met een paar vriendinnen, soms met twee scharen tegelijk , de wollen warboel heeft bijgeknipt. Het heet de ‘Haarbal’. Jort rijgt blauwe en groene kralen aan een leren koortje en bevestigt deze ketting onderaan het kippengaas. Blauwe veertjes komen in haren terecht. Sommige kinderen gaan onvermoeibaar door en door. Ook de vierde atelierdag. En zelfs als ik het ding opnieuw ophang bij de klas om het tentoon te stellen voor de ouders, wordt er weer aan door gewerkt.

..

..

Groen..

..

Sommige kinderen, dit jaar vooral een aantal net vierjarige meisjes, zijn niet weg te slaan bij water, klei, zand en andere ‘lekker vies’ materiaal. In de groene hoek kunnen ze hun hart ophalen. Veel kinderen vinden de groene papier-maché niet lekker voelen. Maar Yindee blijft alle twee de atelierdagen heerlijk kliederen. En als je handen vies worden dan moet je ze natuurlijk wel weer wassen, dat doet ze dan ook veelvuldig.

De tweede atelierdag voeg ik stukken oase toe. Ook hier wordt vooral veel mee geëxperimenteerd. Wat een verschil tussen het hard geworden papier-maché bouwwerkje van vorige week, de natte papier-maché en het zachte stuk oase.

..

..

..

..

..

..

..

..

..

In de klas

..

..

..

Het kleuren mengen in de watertafel is een geliefde activiteit. De kinderen weten steeds beter wat ze moeten doen om de kleur te maken die ze willen. Er ontstaat een hele rij flesjes met gekleurd water voor het raam op de vensterbank. Regelmatig zie ik een kind heen en weer schuiven met de flesjes en ook zelf vind ik het heerlijk om de flesjes in een andere volgorde te zetten en te kijken hoe de zon er doorheen schijnt.

De kinderen gieten, mengen, druppelen, roeren, scheppen en spuiten met kleine spuitjes. Ondertussen komt daar ook heel wat taal bij kijken. De kleuren krijgen namen. Er wordt overlegd hoe je een specifieke kleur kunt maken en regelmatig hoor ik hoe de kinderen aan elkaar vertellen hoe je een nieuw wonderbaarlijk mengsel kunt maken.

..

..

Geel

Er zijn maar vier hamers en een heleboel kinderen die willen timmeren. Toch wacht iedereen geduldig op zijn of haar beurt. En als je niet kunt timmeren, gebruik je gewoon voor even tape of plakband. 

..

..

..

..

..

..

Gijs, Sill en Tobias weten meteen dat ze met hout een vlot willen maken dat echt kan drijven. Ze passen en meten, timmeren de zorgvuldig bij elkaar gezochte plankjes aan elkaar maar zijn niet tevreden over het resultaat. Zo drijft het vlot nooit. Ook de tape is echt niet goed; veel te slap! Aan het eind van de derde atelierdag bedenken ze dat ze piepschuim nodig hebben. Daar moeten we volgende keer voor zorgen. David probeert ook een hamer te bemachtigen. Als hij er eindelijk een heeft lukt het timmeren niet. Maar van het kijken naar de anderen leer je ook. Want de laatste atelierdag lukt het hem toch om een spijker in het hout te slaan!

..

De vierde atelierdag ligt er piepschuim in het atelier. Maar het zijn dit keer Levi en Tobias die vol overgave een vlot gaan bouwen. Levi die de eerste keren nog voortdurend wisselde van activiteit en veel bevestiging zocht, werkt nu 2 uur lang heel geconcentreerd. Af en toe komen er andere jongens langs die een tijdje meehelpen. Ze krijgen uitgebreide instructie. En de mannen zijn supertrots op het uiteindelijke resultaat: een prachtig vlot dat echt kan drijven.

Niet alleen Levi heeft zijn draai gevonden in het atelier. Het is opvallend hoe goed ook de andere kinderen weten wat ze willen doen en hoe betrokken en geconcentreerd ze aan de slag gaan. Er wordt samen en alleen gewerkt, er wordt gebouwd, gespeeld, overlegd, gekeken en getekend. Er heerst kortom een hele fijne werksfeer.

..

..

Rood

..

..

..

..

..

..

..

Het huis van de dode worm is gaandeweg een Furby-huis geworden. Iedere atelierdag werken Nanne, Anne-Lotte en Nadja verder. De laatste keer heeft Anne-Lotte zelfs geen tijd meer om in de kring te beginnen. Ze duikt meteen als ze binnenkomt op haar knieën naast het huis. Al het materiaal dat voorhanden is wordt gebruikt. En er wordt vooral veel gespeeld. Soms is het echte bouwen niet eens meer nodig. Dan vertellen ze elkaar wat er zou kunnen gebeuren en wat daarvoor nodig zou zijn in huis. Ze spelen het verhaal van de Furby’s in hun verbeelding verder uit.

Toch komen ze ook problemen tegen. Ze willen een paar takken rechtop zetten. Het wordt geprobeerd met klei, met tape en met een hele rol ijzerdraad. Als het bouwwerk uiteindelijk in de klas staat concludeert Anne-Lotte dat het een heel mooi huis is maar dat het niet gelukt om de boom rechtop te laten staan.

..

..

Afsluiting in de klas

Wat de kinderen maakten in de klas en in het atelier laten we zien aan de ouders in een tentoonstelling. Net zoals dat gaat bij echte kunstenaars. Maar eerst kijken we nog een keer goed naar het eigen werk. De kinderen vertellen of het een titel heeft, hoe ze het maakten en waar ze trots op zijn. De anderen stellen vragen en willen steeds meer weten.

Gijs, Sill en Tobias maakten alledrie iets dat verstopt zit een doosje. Op de doos staan allerlei letters en tekens en steeds het woord BOM. Want dat is wat er in elke doos verscholen zit. Bij ieder doosje hoort steeds een geel briefje waar ook van alles op geschreven staat. ‘Ik heb eerst een bolletje wol gemaakt. Daaroverheen een vuilniszak en toen als aansteker een blokje met plakband. Het is ingepakt,’ vertelt Gijs. ‘Ik vond het moeilijk om het goed dicht te plakken. De bom zelf is goed gelukt.’ Sill vertelt dat hij ‘m gemaakt heeft met zwart papier en oase. ‘We kregen stukjes van Sascha. We moesten best wel veel plakband gebruiken. Ik had tape en de anderen gebruikten plakband. Ik vond het helemaal niet moeilijk. Tobias leerde mij hoe het moest.’ Tobias: ‘Hij is gemaakt met crêpepapier. De gele briefjes zijn een I-pad en een DS. We zaten op de kussentjes en dachten dat we dit gingen doen.’

..

Jonas vertelt over zijn werk: ‘De titel is -de Diamantbewaarder X 1000-. Ik begon met 2 kleine stukjes rivierklei en toen deed ik de glinster-stukjes erin. Het ijzertje van het groene is heel dun, dan past het zo in het rietje. Het was moeilijk om de doppen vast te maken. Ik moest heel veel plakband gebruiken en dat duurde heel lang. Ik ben trots op dat groene (netje) dat zo naar benden stroomt.

..

..

..

..

..

..

Nienke vertelt over twee dingen die ze maakte: ‘De titel (van het werk hierboven) is -de Verrassing-. Dit is voor iedereen thuis. Het is een verrassing voor iedereen. Voor mama en voor iedereen hier. Ik heb het gemaakt met een potje en dan allemaal dingetjes erin, allemaal kleurtjes heb ik uitgezocht. Het andere heet -Blauw-. Je maakt het zo: zo hieromheen. Ik heb het helemaal in m’n eentje gedaan. Heel snel. Blauw was een makkie en de Verrassing was moeilijk want hij ging niet helemaal dicht.

..

..

* Download hier les 3: les 3; kleur

* Download hier les 4: Les 4; kleur

* Download hier een compact voorbereidingsformulier: IGDI-atelier compact